Składki ZUS przedsiębiorcy za granicą

Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą w Polsce może oddelegować się do prowadzenia działalności gospodarczej w Niemczech? Taką możliwość gwarantuje prawo europejskie regulujące koordynację przepisów zabezpieczenia społecznego na poziomie europejskim.

Zasady dotyczące oddelegowania pracowników mają zastosowanie także w stosunku do osób prowadzących działalność gospodarczą. Zgodnie z podstawową zasadą wyrażoną w art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba wykonująca w danym państwie członkowskim pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego. Oznacza to zatem, iż przedsiębiorca działający na terytorium Niemiec, powinien podlegać w zakresie dotyczącym ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu niemieckiemu. Jak należy jednak potraktować sytuację, w której to polski przesiębiorca prowadzący działalność na terytorium Polski wykonuje również działalność gospodarczą w Niemczech?

Warunki oddelegowania

Zgodnie z art. 12 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Warunkiem skorzystania z możliwości z oddelegowania jest w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą łączne spełnienie dwóch warunków:

1) normalne wykonywanie działalności jako osoba pracująca na własny rachunek oraz

2) prowadzenie w państwie oddelegowania działalności podobnej do działalności normalnie prowadzonej.

Normalne wykonywanie działalności jako osoba pracująca na własny rachunek odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium pań­stwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczegól­ności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z oddelegowania oraz w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal speł­niać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej po­nowne podjęcie po powrocie (art. 14 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16.09.2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego).

Z kolei kryterium stosowanym do określenia, czy działalność jest „podobna” do normal­nie prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywis­ty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie jej przez to inne państwo członkowskie jako praca na własny rachunek (art. 14 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 987/2009).

Jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą spełnia wskazane warunki, wówczas może ona skorzystać z możliwości oddelegowania. Planując świadczenie usług na terytorium Niemiec, polski przedsiębiorca powinien wystąpić do właściwego oddziału ZUS z wypełnioną Informacją w celu uzyskania zaświadczenia A1.

Jednoczesne prowadzenie działalności gospodarczej w dwóch lub kilku państwach

Znaczna część działalności jako kryterium decydujące

Zdarzają się sytuacje, w których osoba prowadzi działalność gospodarczą jednocześnie na terytorium Polski oraz innego kraju Unii Europejskiej. W takiej sytuacji podlega ona ustawodawstwu jednego państwa.

Osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w kilku państwach członkowskich podlega:

• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub
• ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Kryterium decydującym o tym, czy dana osoba będzie podlegać systemowi ubezpieczeń społecznych w Polsce lub w Niemczech, jest okoliczność, w którym państwie jest wykonywana znaczna część działalności.

Znaczna część działalności na własny rachunek wykonywana w państwie członkowskim ozna­cza znaczną pod względem ilościowym część pracy na własny rachunek wykonywanej w tym państwie człon­kowskim, przy czym nie musi to być koniecznie największa część tej pracy. W celu określenia, czy znaczna część pracy jest wykonywana w danym państwie członkowskim, uwzględnia sie jako kryterium orientacyjne w przypadku pracy na własny rachunek – obrót, czas pracy, liczbę świadczonych usług lub dochód.

Spełnienie powyższych kryteriów w proporcji mniejszej niż 25 % tych kryteriów (w ramach ogólnej oceny) wskazuje, że znaczna część pracy nie jest wykonywana w danym państwie członkowskim (art. 14 ust. 8 rozporządzenia nr 987/2009).

Znaczna część pracy w państwie swojego zamieszkania

Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą w dwóch lub w kilku państwach członkowskich zgodnie z art. 13 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 883/2014 podlega co do zasady ustawodawstwu tego państwa, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w państwie swojego zamieszkania.

Przykład: Pan X prowadzi działalność gospodarczą w Polsce oraz w Niemczech, mając jednocześnie miejsce zamieszkania we Wrocławiu. W takim przypadku Pan X podlega ustawodawstwu polskiemu z uwagi na miejsce zamieszkania na terytorium Polski, jednakże tylko pod warunkiem, że w Polsce wykonuje znaczną część swojej pracy. Jeżeli jednak Pan X mając miejsce zamieszkania na terytorium Polski wykonuje znaczną część swojej działalności na terytorium Niemiec, wówczas podlega ustawodawstwu właściwego dla centrum zainteresowania prowadzonej przez osobę działalności.

Brak zamieszkania w państwie wykonywania działalności

Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą nie ma miejsca zamieszkania na terytorium państwa, w którym wykonuje znaczną część swej pracy, wówczas zgodnie z art. 13 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 podlega ustawodawstwu tego państwa, w którym znajduje się centrum zainteresowania prowadzonej przez nią działalność.

„Centrum zainteresowania prowadzonej działalności” określa się z uwzględnieniem wszystkich aspektów działalności zawodo­wej, a zwłaszcza miejsca, w którym znajduje się jej stałe miejsce prowadzenia działalności, zwyczajowego charakteru lub okresu trwania wykonywanej działalności, liczby świadczonych usług oraz zamiaru tej osoby wynikającego ze wszystkich okoliczności.

Przykład: Pan X mający miejsce zamieszkania we Wrocławiu prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Polski i Niemiec, przy czym znaczną część swojej działalności prowadzi właśnie na terytorium Niemiec. W takiej sytuacji będzie podlegać ustawodawstwu tego państwa, w którym znajduje się centrum zainteresowania prowadzonej przez niego działalności zdefiniowanego w sposób określony powyżej. 

dr Katarzyna Styrna - Bartman, Wszystkie prawa zastrzeżone.

Przydatne linki