Potrzebujesz pomocy prawnej skontaktuj się z nami na biuro@blulegal.com
| Aktualności

Ubezpieczenie zdrowotne w podróży służbowej. (Złe) konsekwencje braku EKUZ w podróży służbowej

Jeśli pracodawca nie chce narazić pracownika na problemy związane z pokryciem przez NFZ ewentualnych kosztów leczenia za granicą, powinien wystąpić o zaświadczenie A1 i EKUZ dla pracownika, także jeżeli wysyła pracownika w podróż służbową.

Wyobraźmy sobie standardową sytuację. Polska firma kieruje pracowników do pracy za granicą. W pierwszej kolejności pracodawca zastanawia się, czy w takim przypadku ma do czynienia z podróżą służbową, czy też z oddelegowaniem. Zachęcam do artykułu Delegacja a oddelegowanie. Uprawnienia, podstawa wymiaru składki, zwolnienia z PIT. Konsekwencje wadliwej kwalifikacji wyjazdu pracownika za granicę, który rozwiewa wiele wątpliwości w tym temacie. Nie istnieje jedna obowiązująca definicja podróży służbowej lub też oddelelegowania. Nie zdefiniowano dotychczas ani na gruncie prawa polskiego ani prawa europejskiego konkretnych cech, które umożliwiałyby jednoznaczne rozróżnienie, czy w danym przypadku dochodzi do oddelegowania, czy też podróży służbowej. Jako punkt wyjścia przyjmuje się, iż oddelegowanie związane jest ze zmianą miejsca świadczenia pracy, podczas gdy w przypadku podróży służbowej (tzw. delegacji) miejsce świadczenia pracy pozostaje to samo, gdyż podróż służbowa ma jedynie charakter incydentalny.

European health Insurance Card enables to receive healthcare freely in a country of the 'European Economic Space' (EES) during a short period (holidays, studies, business trips . . . ), according to the legislation of the concerned country. Individual and nominative, even the children aged less than 16 year old must have one. It is valid for a period of one year and can be obtained for free at the health insurance fund.

Tyle w teorii. A w praktyce? W praktyce firmy często po prostu nie wiedzą jak postąpić w określonej sytuacji. Za przyjęciem, iż mamy do czynienia z podróżą służbową przemawiają nie tylko korzystne zwolnienia podatkowe należności z tytułu podróży służbowej (np. diet), ale również okoliczność, iż nie ma potrzeby występowania do ZUS o zaświadczenie A1, wypełniania formularzy, gromadzenia danych dotyczących firmy i pracownika, wykonywania wezwań ZUS do przedkładania żądanych dokumentów i uzupełniania informacji, aby uzyskać zaświadczenie A1. Wysyłając pracownika w podróż służbową pracodawca po prostu wypisuje druk delegacji i na tym kończą się jego formalności, gdyż zazwyczaj to pracownik sam występuje o tzw. turystyczną Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotego EKUZ, czemu również poświęcimy więcej uwagi. Często miesiącami lub latami utrzymuje się taki stan rzeczy, w którym pracownik jedzie w podróż służbową na przykład na parę tygodni, potem wraca do Polski na parę dni, a potem znowu jedzie za granicę. W zasadzie nic się nie dzieje, dopóki na przykład pracownik nie ulegnie za granicą wypadkowi przy pracy. I wtedy mogą zacząć się problemy. Kto ma bowiem pokryć koszty leczenia pracownika? Sytuacja nie jest taka zła, jeśli pracodawca wykupił pracownikowi prywatne ubezpieczenie, które w pełni pokryło koszty leczenia. A jeżeli pracownik nie ma prywatnego ubezpieczenia, tylko znajduje się za granicą wyłącznie ze swoją turystyczną EKUZ? Turystyczna karta EKUZ nie uprawnia do skorzystania za granicą z pomocy medycznej, jeżeli dana osoba nie wyjechała w celach turystycznych, lecz w celach związanych z wykonywaniem pracy. Oznacza to, iż w razie skorzystania na miejscu z pomocy medycznej przez pracownika wykonującego tam pracę, polski NFZ nie pokryje kosztów leczenia takiej osoby i pracownik będzie zobowiązany do zwrotu na rzecz na przykład niemieckiej kasy chorych pełnych kosztów leczenia. Wynika to z podstawowej zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zgodnie z którą dla osób zatrudnionych lub wykonujących pracę na własny rachunek w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej właściwe jest ustawodawstwo państwa, w którym wykonywana jest praca. W świetle obowiązujących przepisów unijnych należy uznać, iż skoro pracownik wykonywał pracę na terytorium Niemiec to powinien podlegać systemowi ubezpieczeń społecznych w Niemczech (zgodnie z podstawową zasadą koordynacji systemów, zgodnie z którą to miejsce świadczenia pracy jest decydujące dla określenia prawa właściwego). Jeśli pracodawca nie zgłosił pracownika do ubezpieczeń za granicą i jednocześnie nie opłacał tam za niego składek, a jednocześnie zaniechał wystąpienia do właściwego oddziału ZUS o zaświadczenie A1 określające polskie ustawodawstwo jako właściwe dla pracownika, wówczas dochodzi do sytuacji, w której pracownik mimo opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w Polsce, nie może skorzystać ze świadczeń gwarantowanych mu przez polski NFZ za granicą podczas wykonywania pracy. Powyższe potwierdza stanowisko NFZ, zgodnie z którym “wykonywanie pracy w jednym z państw członkowskich UE/EFTA i korzystanie ze świadczeń rzeczowych na koszt innego państwa członkowskiego jest nieuprawnione i niedopuszczalne.” https://www.ekuz.nfz.gov.pl/faq/praca-w-panstwach-czlonkowskich-ue-efta). W związu z tym w ocenie NFZ, “osoby pracujące w innym państwie członkowskim UE/EFTA, które zgodnie z przepisami podlegają właściwości tego państwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, posłużą się w sposób bezprawny kartą EKUZ wydaną przez NFZ, będą obowiązane do zwrotu kosztu świadczeń rzeczowych nienależnie sfinansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.” (https://www.ekuz.nfz.gov.pl/faq/praca-w-panstwach-czlonkowskich-ue-efta).

Uzyskanie turystycznej karty EKUZ jest proste i w zasięgu każdego ubezpieczonego pracownika. Uzyskanie EKUZ na wyjazd do pracy jest już trudniejsze, gdyż Narodowy Fundusz Zdrowia wymaga, aby osoba ubiegająca się o EKUZ na wyjazd do pracy przedłożyła właśnie zaświadczenie A1, które wydaje ZUS. Potwierdza to praktyka wielu firm, których dotyczy ten problem, jak i oficjalna informacja na stronie internetowej NFZ: www.ekuz.nfz.gov.pl.

Gdy mleko się wylało

W razie braku wymaganej karty EKUZ, problem ten w pierwszej kolejności będzie dotyczyć pracownika, który zostanie obciążony kosztami leczenia, gdyż zagraniczna kasa chorych nie przejmie kosztów leczenia w takim wypadku (składki bowiem nie były opłacane za granicą, lecz w Polsce). Nie oznacza to, że droga do sfinansowania kosztów leczenia przez NFZ jest zamknięta. W pierwszej kolejności koszty leczenia za granicą poniesie pracownik, jednak nie wyklucza to możliwości starania się o zwrot poniesionych kosztów leczenia przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

EKUZ także w podróży służbowej

W konsekwencji pracodawca, który nie chce narazić pracownika na żadne nieprzyjemności za granicą, powinien za każdym razem gdy wysyła pracownika do pracy za granicę wystąpić do ZUS o zaświadczenie A1 i na tej podstawie uzyskać w NFZ kartę EKUZ do pracy za granicą. Dla pracowników delegowanych obowiązuje bowiem specjalny rodzaj wniosku o wydanie karty EKUZ, na którym pracownik wyraźnie potwierdza, że wyjeżdża za granicę właśnie w charakterze pracownika delegowanego. Oznacza to zatem, iż rozważania, czy mamy w danej sytuacji do czynienia z podróżą służbową czy też z oddelegowaniem tracą na znaczeniu, jeżeli pracodawca nie chce narazić pracownika na nieprzyjemne konsekwencje związane z ewentualnym leczeniem za granicą. W każdym bowiem przypadku jedynie zaświadczenie A1 uzyskane w ZUS będzie stanowić podstawę do wystawienia przez NFZ EKUZ uwzględniającej okoliczność wykonywania pracy za granicą, nawet jeśli pracownik wyjeżdża na krótki okres czasu, choćby na parę dni.

© dr Katarzyna Styrna – Bartman, Wszystkie prawa zastrzeżone.

Przydatne formularze

EKUZ turystyczne
EKUZ dla osoby pracującej

Przydatne linki
https://www.ekuz.nfz.gov.pl/sites/default/files/100pytan.pdf
https://www.ekuz.nfz.gov.pl/wypoczynek/wniosek-ekuz
https://www.ekuz.nfz.gov.pl/praca/wniosek-o-wydanie-ekuz
https://www.ekuz.nfz.gov.pl/praca/informacja-dla-pracodawcow

Katarzyna Styrna-Bartman

Napisz do nas
Potrzebujesz pomocy prawnej skontaktuj się z nami na biuro@blulegal.com

    Napisz do nas

      Zapisz się do newslettera

      Zapraszamy do zapisu