Dr Katarzyna Styrna – Bartman LL.M., Kazimiera Wijatyk-Kubicka dla Dziennika Gazety Prawnej: Przez błędną wykładnię prawa ZUS wydłuża kontrolę
W dzisiejszym wpisie zapraszamy Państwa do lektury artykułu dr Katarzyny Styrna - Bartman oraz Kazimiery Wijatyk-Kubickiej, który w dniu 9 czerwca 2022 r. został opublikowany na łamach Dziennika Gazety Prawnej. Tym razem poruszyliśmy tematykę, związaną z zasadami przeprowadzania kontroli przez organ.
Poniżej przedstawiamy wyciąg z artykułu i zapraszamy do jego pełnej wersji na stronach Dziennika Gazety Prawnej.
Zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców czas trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w odniesieniu do:
- mikroprzedsiębiorców - 12 dni roboczych,
- małych przedsiębiorców - 18 dni roboczych,
- średnich przedsiębiorców - 24 dni roboczych,
- pozostałych przedsiębiorców - 48 dni roboczych.
Zatem długość okresu, w którym kontrola przedsiębiorcy w danym roku kalendarzowym może być prowadzona, jest uzależniona od statusu przedsiębiorcy, a więc od tego, czy kontrolowany przedsiębiorca jest mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą, średnim przedsiębiorcą czy też należy do grupy tzw. pozostałych przedsiębiorców. To z kolei jest uwarunkowane kryteriami w postaci średniorocznego stanu zatrudnienia u kontrolowanego przedsiębiorcy oraz wysokością rocznego obrotu bądź wysokością sumy aktywów bilansu przedsiębiorcy.
Sporna definicja
Zgodnie z art. 7 ust. 3 Prawa przedsiębiorców średnioroczne zatrudnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-3, określa się w przeliczeniu na pełne etaty, nie uwzględniając pracowników przebywających na urlopach macierzyńskich, urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopach ojcowskich, urlopach rodzicielskich i urlopach wychowawczych, a także zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego.
Kryterium to w praktyce niejednokrotnie wywołuje wątpliwości, a w konsekwencji także spory przede wszystkim z uwagi na użyte w tym pojęciu określenia „pracownik” oraz „zatrudnienie”. Problematyczne jest to, czy ustalając stan średniorocznego zatrudnienia, należy uwzględniać wyłącznie osoby zatrudnione przez przedsiębiorcę w ramach stosunku pracy (a więc w głównej mierze na podstawie umowy o pracę), czy też należałoby wliczyć osoby wykonujące pracę na innej podstawie, na przykład w ramach umów cywilnoprawnych (w szczególności umowy zlecenie). ZUS w wielu przypadkach do średniorocznego stanu zatrudnienia wlicza wszystkie osoby, które zostały zgłoszone przez kontrolowanego przedsiębiorcę – płatnika składek do ubezpieczenia społecznego. Bez względu na to, czy osoby te wykonują pracę w ramach stosunku pracy, lub też na innej podstawie (na przykład w ramach umowy zlecenie).(...)
Poglądy w orzecznictwie sądowym
W orzecznictwie sądowym zdanie ZUS nie jest podzielane. Sądy administracyjne (w tym Naczelny Sąd Administracyjny) uważają, że w świetle ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do kontroli przedsiębiorcy (czasu trwania kontroli) stosuje się powyższe definicje pojęć mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca oraz średni przedsiębiorca. W definicjach tych użyte zostały pojęcia „zatrudnienie“ oraz „pracownik”, które są zdefiniowane w przepisach prawa pracy. A wedle kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Zdaniem sądów definicja ta ma charakter uniwersalny i znajduje zastosowanie w całym systemie prawa. (...)
Tylko faktycznie wykonywana praca
Warto przy tym zwrócić uwagę na to, że w średniorocznym stanie zatrudnienia uwzględnia się pracowników faktycznie wykonujących umówioną pracę na rzecz przedsiębiorcy. Dlatego właśnie przy ustalaniu średniorocznego zatrudnienia nie uwzględnia się między innymi pracowników przebywających na urlopach macierzyńskich, urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopach ojcowskich, urlopach rodzicielskich i urlopach wychowawczych. Także w przypadku wykonywania czynności na podstawie umowy zlecenie może wystąpić okoliczność polegająca na okresowym braku wykonywania czynności mimo ciągłego zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczenia społecznego. (...)
Środki ochrony prawnej
Zgodnie z ogólną zasadą w przypadku nieprawidłowości w podjęciu lub prowadzeniu kontroli przedsiębiorca jest uprawniony do wystąpienia ze sprzeciwem. Jest on wnoszony na piśmie do organu kontroli, którego czynności sprzeciw dotyczy. Sprzeciw wymaga uzasadnienia. Należy również zwrócić uwagę na konieczność zachowania terminu do jego wniesienia, który wynosi 3 dni robocze od dnia wszczęcia kontroli przez organ kontroli lub wystąpienia przesłanki do wniesienia sprzeciwu. Wniesienie takiego środka powoduje wstrzymanie tych czynności kontrolnych, których sprzeciw dotyczy. Następuje to z chwilą doręczenia kontrolującemu zawiadomienia o wniesieniu sprzeciwu. Skutkiem jego wniesienia jest również wstrzymanie biegu czasu trwania kontroli, co ma miejsce od dnia wniesienia sprzeciwu do dnia zakończenia postępowania wywołanego jego wniesieniem. Sprzeciw powinien być rozpatrzony w terminie 3 dni roboczych od jego otrzymania przez organ kontroli. (...)
Należy również dodać, że organ kontroli może kontynuować czynności kontrolne dopiero z dniem, w którym postanowienia organu kontroli I instancji o kontynuowaniu czynności kontrolnych stało się ostateczne, a w razie wniesienia przez przedsiębiorcę zażalenia – z dniem, w którym postanowienie organu II instancji o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia zostało doręczone do przedsiębiorcy.
W przypadku wydania przez organ II instancji postanowienia o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia przedsiębiorca ma prawo je kwestionować w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Musi zatem złożyć skargę do sądu administracyjnego. Ważne jest przy tym między innymi zachowanie terminu do wniesienia skargi, który wynosi 30 dni od dnia doręczenia ww. postanowienia.
Podstawa prawna
art. 7 ust. 1 i art. 55 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021r., poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)
art. 8 ust.1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. 2022 r. poz. 79)
art. 129 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
Pełną treść artykułu można przeczytać na stronach Dziennika Gazety Prawnej.
