Odpowiedzialność firmy opiekuńczej za mienie podopiecznego

W dzisiejszym wpisie chciałabym poruszyć problematykę odpowiedzialności firmy opiekuńczej za majątek/mienie w domu podopiecznego w Niemczech.

W ostatnim wpisie Odpowiedzialność firmy opiekuńczej wobec podopiecznego w Niemczech poświęciliśmy więcej uwagi kwestiom odpowiedzialności za szkody na osobie podopiecznego i sytuacjom, które mogą narazić podopiecznego na pogorszenie stanu zdrowia.

Praktyka pokazuje jednak, że znacznie częściej w gospodarstwach domowych podopiecznych dochodzi do sytuacji problematycznych na gruncie zniszczenia, czy też uszkodzenia mienia podopiecznego. Co należy wiedzieć i jak postępować w takiej sytuacji? O tym będzie niniejszy wpis.

Uszkodzenie mienia podopiecznego

Wobec faktu świadczenia usług opieki domowej oraz zamieszkiwania opiekunki w domu podopiecznego może dochodzić do sytuacji uszkodzenia mienia na skutek zdarzeń związanych z:

• faktem wykonywania czynności opiekuńczych (np. przy okazji obsługi urządzeń domowych, samochodu),
• faktem zamieszkiwania opiekunki w domu podopiecznego (uszkodzenia mebli, wyposażenia domu podopiecznego).

W praktyce przyjął się pewien schemat, w którym klienci (podopieczni) kierują w sytuacjach problematycznych roszczenia wobec firm opiekuńczych, np. roszczenia z tytułu zabrudzonego dywanu, czy też roszczenia z powodu uszkodzonych mebli, a firmy roszczenia te w większym lub mniejszym stopniu uznają, przyznając rabaty, obniżając faktury, czy też finalnie włączając do sprawy ubezpieczyciela. Czy ten schemat jest jednak prawidłowy? O ile w przypadku zniszczeń uzasadnionych wykonywaniem usług opiekuńczych odpowiedzialność firmy mogłaby być uzasadniona (co jednak praktycznie się nie zdarza), o tyle w drugim przypadku (zniszczeń mienia spowodowanych działaniami opiekunki w tzw. życiu prywatnym), firma opiekuńcza nie odpowiada za zniszczenia. Nasza Kancelaria rekomenduje ukształtowanie umowy z niemieckim podopiecznym (DLV) w taki sposób, aby w sposób niebudzący wątpliwości wskazać, że pozostawienie opiekunce do dyspozycji pokoju w domu podopiecznego nie uzasadnia po stronie firmy opiekuńczej odpowiedzialności za działania opiekunki o charakterze deliktowym.

Powyższe oznacza, że w relacji z podopiecznym, która jest przede wszystkim ukształtowana postanowieniami zawartej umowy, należy w sposób niebudzący wątpliwości określić charakter „zamieszkiwania” i przebywania opiekunki w jej czasie prywatnym w domu podopiecznego. Powyższe ma także bezpośredni związek z zasadami określania czasu świadczenia pracy w domu podopiecznego, o których pisaliśmy więcej w artykułach na naszym blogu.

Klauzule umowne wyłączające odpowiedzialność firmy opiekuńczej

W ocenie Verbraucherschutzzentrale wszelkie klauzule wyłączające daleko idącą odpowiedzialność firmy opiekuńczej są uznawane za klauzule abuzywne, czyli po prostu klauzule niedozwolone.

Odpowiedzialność za szkody osobowe (Personenschäden)

Klauzule abuzywne w umowach o świadczenie usług opieki domowej (DLV) to klauzule, które wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność firmy opiekuńczej za szkody na osobie, jeżeli szkody te zostały spowodowane w sposób choćby niedbały, a stopień ten niedbałości jest niski (nie jest wymagana rażąca niedbałość).

Oznacza to, że w każdym przypadku wyrządzenia szkody na osobie firma opiekuńcza ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, nawet jeżeli poziom niedbałości nie był rażący (grobe Fahrlässigkeit).

Kontraktowe ograniczenie więc odpowiedzialności do rażącej niedbałości (grobe Fahrlässigkeit) w przypadku szkód na osobie może być zatem nieskuteczne.

Firma opiekuńcza odpowiada więc w pełnym zakresie (bez względu na rodzaj zawinienia) za szkody na osobie, w każdym przypadku, bez względu na zapisy w umowie.

Odpowiedzialność za pozostałe szkody, np. szkody na mieniu (Vermögensschaden)

W przypadku odpowiedzialności za pozostałe szkody np. szkody na mieniu, dopuszcza się możliwość ograniczenia odpowiedzialności firmy opiekuńczej, jednakże w żadnym wypadku nie ma możliwości wyłączenia odpowiedzialności za szkody spowodowane umyślnie lub w wyniku rażącej niedbałości. Dopuszczalne jest zatem wyłączenie odpowiedzialności za przypadki zwykłej niedbałości.

Przykład

opiekunce wypada z ręki garnek podczas sprzątania kuchni, w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia podłogi w domu. Z uwagi na to, że w normalnych okolicznościach garnek może wypaść każdemu z ręki, taką odpowiedzialność można wyłączyć w umowie.

• Przykład klauzuli uznanej za prawidłową zgodnie z wyrokiem BGH

(zgodnie z wyrokiem BGH, wyrok z dnia 18. 7. 2012– VIII ZR 337/11):

„Bei in sonstiger Weise verursachten Schäden haftet X bei Vorsatz und grober Fahrlässigkeit, auch seiner Erfüllungsgehilfen, nach den gesetzlichen Bestimmungen. Das Gleiche gilt bei fahrlässig verursachten Schäden aus der Verletzung des Lebens, des Körpers oder der Gesundheit.

Bei fahrlässig verursachten Sach- und Vermögensschäden haften Xund seine Erfüllungsgehilfen nur bei der Verletzung einer wesentlichen Vertragspflicht, jedoch der Höhe nach beschränkt auf die bei Vertragsschluss vorhersehbaren und vertragstypischen Schäden; [wesentliche Vertragspflichten sind solche, deren Erfüllung den Vertrag prägt und auf die der Kunde vertrauen darf.“

Jak chronią polisy ubezpieczeniowe i przed czym…

Na cele niniejszego artykułu przeanalizowaliśmy polisę ubezpieczeniową oraz OWU jednej z renomowanych firm ubezpieczeniowych w Polsce. Okazało się, że polisa jest dobrze skonstruowana i zapewnia firmie opiekuńczej dobrą ochronę ubezpieczeniową. Odnosząc się do szczegółów:

• polisa ubezpieczeniowa zapewnia ochronę ubezpieczeniową zarówno w zakresie dotyczącym szkód osobowych, jak i rzeczowych wyrządzonych przez opiekunki, ponieważ opiekunki – zleceniobiorcy objęci są definicją pracownika,

• polisa ubezpieczeniowa zapewnia ochroną ubezpieczeniową za działania opiekunek na terytorium Polski, jak i Niemiec,

• ochroną jest objęta zarówno odpowiedzialność kontraktowa, jak i deliktowa – zarówno samej firmy, jak i opiekunki

Na co należy zwrócić dodatkowo uwagę?

• w przypadku nabycia ochrony ubezpieczeniowej u ubezpieczyciela – warto dodatkowo zwrócić uwagę na wysokość sumy gwarancyjnej, zwłaszcza w przypadku szkód na osobach. Mając na uwadze fakt, że odpowiedzialności tej nie można kontraktowo w żaden sposób wyłączyć – sugerujemy zadbanie o możliwie wysoką kwotę ubezpieczenia oraz zasady pomniejszania sumy gwarancyjnej w przypadku wystąpienia przypadków uzasadniających zapłatę odszkodowania;

• w przypadku umów w klientami – warto zwrócić uwagę na kwestię rozróżnienia odpowiedzialności opiekunki za działania/zaniechania związane z wykonywaniem usługi opieki, a działania opiekunki w jej życiu prywatnym w domu podopiecznego, które nie są związane z wykonywaniem usługi opieki. Kwestia ta może nabrać znaczenia zwłaszcza w przypadków szkód większych rozmiarów, np. w przypadku pożaru domu podopiecznego spowodowanego nieuwagą opiekunki.

Rekomendujemy przyjrzenie się konstrukcji prawnej umów z klientami, aby w sposób niebudzący rozdzielić kwestię pobytu opiekunki w domu podopiecznego w charakterze opiekunki (tutaj firma opiekuńcza ponosi odpowiedzialność) oraz pobytu opiekunki w domu podopiecznego w charakterze prywatnym, który to pobyt zapewnia rodzina niemiecka przyjmując opiekunkę na własne ryzyko jako gościa.

© dr Katarzyna Styrna – Bartman, Wszystkie prawa zastrzeżone.

Jeżeli zainteresował Państwa ten artykuł lub macie Państwo do niego pytania, prosimy o kontakt.