Odpowiedzialność firmy opiekuńczej wobec podopiecznego w Niemczech

W dzisiejszym wpisie chciałabym poruszyć temat ważny, trudny i dotyczący każdej firmy opiekuńczej świadczącej usługi opiekuńcze w Niemczech, a mianowicie kwestię odpowiedzialności za szkody na osobie podopiecznego. Gdy firma deleguje opiekunkę do domu podopiecznego, a świadczenie usługi opieki przebiega w sposób niezakłócony, kwestia ewentualnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody jest tematem odległym, często niezauważonym. Problem powstaje w sytuacji, w której na skutek zwykłej nieuwagi, lub zaniedbania, dojdzie do sytuacji narażenia podopiecznego na pogorszenie stanu zdrowia, lub też podopieczny odniesie obrażenia ciała. Tak się może wydarzyć nawet w przypadku zwykłych czynności dnia codziennego, jak przesadzanie na wózek inwalidzki, czy też pomoc w codziennej toalecie. Jak w takiej sytuacji postępować? Jakie obowiązują zasady odpowiedzialności? O tym będzie niniejszy wpis.

Na początek warto wskazać, iż rynek tzw. opieki Live – in, czy też potocznie nazywanej 24 – godzinną opieką został w Niemczech pozostawiany bez jakichkolwiek szczegółowych regulacji prawnych, które uwzględniałyby specyfikę tej działalności, w szczególności w kontekście zasad prawa pracy, jak i wymogów / standardów, które opiekunki, a w ślad za nimi firmy opiekuńcze powinny spełniać.

Powyższe implikuje nie tylko trudności związane ze stosowaniem zasad dotyczących czasu pracy, czy też wynagradzania samych opiekunek, ale i poważne problemy natury cywilnoprawnej związane z określeniem zasad odpowiedzialności opiekunek i firm opiekuńczych wobec ich podopiecznych.

Niniejsze opracowanie jest poświęcone zagadnieniu odpowiedzialności za szkody osobowe, spowodowane działaniem opiekunki (firmy opiekuńczej) w domu podopiecznego w świetle obowiązujących przepisów prawa niemieckiego. O szkodach w mieniu podopiecznego napiszemy w odrębnym artykule.

Prawo niemieckie decyduje o odpowiedzialności

W umowach zawieranych z podopiecznymi na terytorium Niemiec zdarzają się klauzule wskazujące na obowiązywanie prawa polskiego (np. Prawem właściwym dla niniejszej umowy jest prawo polskie). Czy taki zapis w umowie chroni przed stosowaniem prawa niemieckiego? Niestety nie.

Zgodnie z art. 6 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) 1. Bez uszczerbku dla art. 5 i 7 umowa zawarta przez osobę fizyczną w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową („konsument”), z inną osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową („przedsiębiorca”) podlega prawu państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że przedsiębiorca:

a)  wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w państwie, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu; lub

b)  w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa lub do kilku państw z tym państwem włącznie;

a umowa wchodzi w zakres tej działalności.

2. Niezależnie od ust. 1, dla umowy, która spełnia warunki wymienione w ust. 1, strony mogą dokonać wyboru prawa właściwego zgodnie z art. 3. Wybór taki nie może jednak prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie zgodnie z ust. 1 byłoby właściwe w braku wyboru.

Co to oznacza w praktyce? W praktyce oznacza to, że wybór prawa polskiego jako właściwego dla umowy z podopiecznym, nie będzie skuteczny, jeżeli prawo niemieckie gwarantuje bardziej skuteczną ochronę na gruncie prawa konsumenckiego. W praktyce oznacza to, że konsument będzie mógł skutecznie dochodzić swoich roszczeń na gruncie prawa niemieckiego.

Pflege a Betreuung

Na rynku opieki w Niemczech obowiązuje rozróżnienie pomiędzy usługą „Pflege” a „Betreuung”, mimo iż zakres usługi Betreeung nie został uregulowany w żadnym akcie prawnym. Usługi te różnią się nie tylko charakterem wykonywanych czynności, choć można tutaj mieć wątpliwości jak bardzo duże to są różnice, ale przede wszystkim wymaganiami dotyczącymi kwalifikacji zawodowych. W niemieckiej literaturze prawniczej wskazuje się, że de facto czynności „Pflege” i „Betreuung” nie wykazują znaczących różnic w zakresie dotyczącym charakteru wykonywanych czynności.

Z uwagi na brak regulacji prawnej dotyczącej Betreuung w prawie niemieckim, na chwilę obecną nie obowiązują żadne szczególne regulacje odnoszące się do kwestii wymogów zawodowych i standardów, jakich należy oczekiwać od opiekuna domowego,  co przekłada się na trudności z wyznaczeniem zasad odpowiedzialności takiego opiekuna pracującego w trybie opieki 24 - godzinnej w gospodarstwie domowym, czy też opiekunki wykonującej takie usługi w specjalnych ośrodkach opieki dla osób starszych, jak i samej firmy opiekuńczej.

W Niemczech rozróżnia się tzw.

• Pflegekrafte, które podlegają m.in. pod ustawę o wykształceniu zawodowym Pflegeberufsgesetz,

• Betreuungspersonen, które nie podlegają pod żadne wymogi niemieckiego prawa odnośnie kwalifikacji.

Dodatkowo Federalne Ministerstwo Zdrowia rozwiało wątpliwości i w oświadczeniu na stronie internetowej wskazało, że prywatne domy, w których wykonywana jest opieka dla seniorów nie podlegają pod pojęcie tzw. „Pflegebetrieb”, a tym samym nie podlegają pod zakres IV Rozporządzenia (obecnie V Rozporządzenia) dla branży opieki. Tym samym zarówno zatem opiekunki, jak i prywatne domy podopiecznych są wyjęte spod definicji Pflege.

Co z 24 – godzinnym trybem opieki?

W praktyce działalności firm opiekuńczych przyjęło się rozwiązanie, zgodnie z którym czas pracy jest określony dość ogólnie (np. 160 godzin w miesiącu). W niektórych umowach w ogóle takie ograniczenie nie występuje, co z kolei oznacza, że firma opiekuńcza przyjmuje na siebie zobowiązanie do świadczenia opieki w trybie 24 – godzinnym. W praktyce oznacza to trudności z określeniem czasu, w którym firma opiekuńcza wykonuje czynności określone w umowie, a tym samym uniemożliwia ustalenie konkretnych ram czasowych, w którym firma opiekuńcza / opiekunka powinna wykonywać usługi opieki na rzecz podopiecznego. Nasza Kancelaria rekomenduje odejście od takiego właśnie sposobu ukształtowania opieki nie tylko ze względu na trudności związane z rozliczeniem czasu pracy opiekunki, ale i komplikacje związane z określaniem ram czasowych, w którym opiekunka powinna wykonywać powierzone jej czynności opiekuńcze w ramach zawartej przez firmę opiekuńczą  z podopiecznym umowy o świadczenie usług.

W sytuacjach spornych kluczowe jest bowiem ustalenie w oparciu o zawartą umowę DLV i posiadaną dokumentację (np. ankietę):

• jaki jest zakres obowiązków opiekunki i wobec tego jej odpowiedzialności w domu podopiecznego,

• jaki jest przedział czasowy, w którym opiekunka wykonuje czynności w domu podopiecznego, aby w sposób niebudzący większych wątpliwości ustalić czas, w którym opiekunka powinna, a tym samym firma opiekuńcza powinna wykonywać swoje obowiązki wynikające z umowy.

Pozostawienie otwartych kwestii w tym zakresie może działać na niekorzyść firmy opiekuńczej w sytuacjach konfliktowych, a w szczególności w razie wystąpienia zdarzenia uzasadniającego potencjalną szkodę.

Przykłady odpowiedzialności karnej w prawie niemieckim w zakresie dotyczącym czynności opieki

Świadczenie usług opieki w Niemczech może uzasadniać także odpowiedzialność karną, zwłaszcza po stronie osoby, która dopuściła się określonego zaniedbania. Poniższe zasady odpowiedzialności będą odnosić się przede wszystkim do osoby opiekunki, jak choćby przestępstwo naruszenia ciała z § 233 niemieckiego StGB, nieumyślnego naruszenia ciała z § 229 StGB, czy też nieumyślnego pozbawienia życia z § 222 StGB. Orzecznictwo sądów niemieckich potwierdza, że niestety i takie przypadki mogą się wydarzyć w procesie świadczenia usług opieki w domu podopiecznego.

Poniżej przedstawiamy przykłady wybranych przepisów prawa niemieckiego uzasadniających odpowiedzialność karną opiekunki na gruncie prawa niemieckiego.

• Naruszenie ciała

Wer einen anderen Menschen körperlich misshandelt oder an der Gesundheitschädigt, wird mit Freiheitsstrafe bis zu 5 Jahren oder mit Geldstrafe bestraft (§ 223 Abs. 1 StGB).

• Nieumyślne naruszenie ciała

Wer durch Fahrlässigkeit die Körperverletzung einer anderen Person verursacht, wird mit Freiheitsstrafe bis zu drei Jahren oder mit Geldstrafe bestraft (§ 229 StGB).

• Nieumyślne pozbawienie życia

Wer durch Fahrlässigkeit den Tod eines Menschen verursacht, wird mit Freiheitsstrafe bis zu fünf Jahren oder mit Geldstrafe bestraft (§ 222 StGB).

• Nieudzielenie pomocy

Wer bei Unglücksfällen oder gemeiner Gefahr oder Not nicht Hilfe leistet, obwohl dies erforderlich und ihm den Umständen nach zuzumuten, insbesondere ohne erhebliche eigene Gefahr und ohne Verletzung anderer wichtiger Pflichten möglich ist, wird mit Freiheitsstrafe bis zu einem Jahr oder mit Geldstrafe bestraft (§ 323c StGB).

• Kradzież

Wer eine fremde bewegliche Sache einem anderem in der Absicht wegnimmt, dieselbe sich zuzueignen, wird mit einer Freiheitsstrafe von drei Monaten bis zu fünf Jahren bestraft (§ 278 StGB).

Trochę teorii na temat odpowiedzialności cywilnoprawnej

Odpowiedzialność umowna powstaje wyłącznie w relacji:

• Podopieczny – firma opiekuńcza.

Odpowiedzialność deliktowa powstaje wyłącznie w relacji:

• Podopieczny – sprawca szkody (np. opiekunka),
• Podopieczny - firma opiekuńcza.

Osobie pokrzywdzonej przysługuje roszczenie zarówno przeciwko firmie opiekuńczej (odpowiedzialność odszkodowawcza), jak i przeciwko opiekunce (odpowiedzialność deliktowa).

W przypadku odpowiedzialności umownej i deliktowej podopieczny może dochodzić odszkodowania (Schadenersatz), zaś w przypadku odpowiedzialności deliktowej podopieczny może dochodzić dodatkowo zadośćuczynienia (Schmerzensgeld).

Odpowiedzialność deliktowa a odpowiedzialność umowna/ciężar dowodowy

Rozróżnienie pomiędzy odpowiedzialnością deliktową a umowną ma to znaczenie, że w przypadku odpowiedzialności umownej, obowiązuje domniemanie zawinienia partnera umowy, natomiast w przypadku odpowiedzialności deliktowej podopieczny musi wykazać zawinienie.

Firma opiekuńcza ponosi odpowiedzialność zarówno kontraktową (§ 280 BGB), jak i deliktową (§ 823 BGB), odpowiadając zarówno za szkodę materialną (Schadenersatz), jak i zadośćuczynienie (Schmerzensgeld).

W praktyce odpowiedzialność umowną można przypisać tylko firmie opiekuńczej z uwagi na zawartą umowę o świadczenie usług opiekuńczych i określony w niej zakres usług.

Odpowiedzialność deliktową zaś można bardziej przypisać opiekunce, choć i w pewnych sytuacjach także firmie opiekuńczej, np. z powodu własnego zawinienia w organizacji opieki (§ 823 BGB), czy też wyboru niewykwalifikowanej opiekunki (§ 823 BGB).

Odpowiedzialność firmy opiekuńczej jest także uzasadniona treścią § 278 BGB, zgodnie z którym właściciel firmy opiekuńczej działa za działania / zaniechania swoich współpracowników (Erfüllungsgehilfe). Nawet zatem jeżeli właściciel firmy działał w sposób w pełni należyty, to odpowiada za nienależyte działanie opiekunów zatrudnionych w jego firmie.

Odpowiedzialność firmy opiekuńczej jest także uzasadniona treścią § 831 BGB, tj. w przypadku wyboru ewidentnie niewłaściwego personelu.

Odpowiedzialność kontraktowa / § 280 BGB

Odpowiedzialność kontraktowa daje podopiecznemu szerszą ochronę i powstaje w sytuacji, w której istnieje stosunek umowny pomiędzy firmą opiekuńczą a podopiecznym, zaś firma opiekuńcza dopuszcza się naruszenia obowiązków (Pflichtverletzung) określonych w umowie, w wyniku czego powstała szkoda. Naruszenie obowiązków może być przy tym zamierzone lub wynikać z niedbalstwa opiekunki (bez względu na charakter i stopień zawinienia opiekunki).

Podstawa prawna: § 280 BGB

Zgodnie z § 280 ust. 1 BGB, jeżeli dłużnika narusza obowiązek wynikający ze stosunku zobowiązaniowego, wówczas wierzyciel może żądać naprawienia szkody.

Odpowiedzialność kontraktowa obejmuje odpowiedzialność:

za własne działanie, jak i działanie innej osoby (tzw. fremdes Verschulden - § 278 BGB).

W umowie z podopiecznym określone są zatem obowiązki, które druga strona zobowiązuje się wykonywać i ponosić odpowiedzialność z tytułu niewykonania umowy (opieka, gotowanie, pranie, itp.).

Ważne

Z uwagi na zasady odpowiedzialności kontraktowej precyzyjne określenie obowiązków w umowie jest kluczowe dla kwestii określenia zakresu odpowiedzialności firmy opiekuńczej / tj. za naruszenie jakich obowiązków kontraktowych ponosi odpowiedzialność/.

Zasady odpowiedzialności kontraktowej – podstawowe zasady

Wina zamiar (Vorsatz) i lekkomyślność (Fahrlässigkeit)

Zamiar /Vorsatz/

Zamiar, czyli tzw. Vorsatz to celowe działanie, tj. działanie w oparciu o wiedzę i wolę.

Zawinione naruszenie obowiązków musi odnosić się do zawodowych obowiązków opiekunki, które w tym przypadku wynikają z umowy, nie zaś z ustaw.

Zawód „Betreuunngskraft” nie jest uregulowany w żadnych aktach prawnych, które odnosiłyby się do wymogów zawodowych, czy choćby kwestii etycznych. Odnosząc się do kwestii zawinienia uwzględnia się zatem kwestię zawinienia w stosunku do obowiązków, które firma opiekuńcza wykonuje.

Niedbalstwo /Fahrlässigkeit/

Oznacza niezachowanie należytej staranności zgodnie z § 276 BGB, czyli sytuacja, w której opiekunka nie przestrzega typowych standardów zwyczajnej staranności

Ważne

O ile w przypadku wyspecjalizowanych Pflegekraft możemy mówić o pewnych standardach należytej staranności, choćby standardach eksperckich (tzw. Expertenstandards) dotyczących opieki, to w przypadku Betreuung takie standardy, tzw. fachliche Standards nie obowiązują. Zestawienie zatem działania / zaniechania opiekunki z pewnymi zawodowymi standardami opieki nie jest możliwe. Działania opiekunki można zaś konfrontować z pewnymi ogólnie przyjętymi normami zachowania / działania, które nie są jednak standardami fachowymi.

W sprawach o odszkodowanie ciężar dowodu spoczywa po stronie opiekunki / firmy opiekuńczej, która musi wykazać działanie zgodne z prawem. Tutaj przydatna może się okazać dokumentacja, którą strony sporządziły przy okazji zawarcia umowy.

Rodzaje lekkomyślności

• Lekka nieuwaga / Leichte Fahrlassigkeit

Jest to forma naruszenia obowiązków, która może się przydarzyć każdemu i łatwo się wytłumaczyć.

• Średnia nieuwaga / Mittlere Fahrlässigkeit

Opiekunka nie zachowała wymaganej uwagi (Sorgfalt), przy czym nie można jej postawić szczególnie ciężkiego zarzutu. W takim przypadku trudno wskazać konkretny przypadek, jednak jest to kategoria pośrednia pomiędzy lekką a ciężką nieuwagą.

• Rażąca nieuwaga / Grobe Fahrlässigkeit

Występuje wówczas, gdy opiekunka zachowała się w ten sposób, że z obiektywnego punktu widzenia biorąc pod uwagę obowiązujące zasady wykształcenia i stanu wiedzy do takiego błędu / zdarzenia nie powinno dojść, a stopień zawinienia jest ciężki. Jest to szczególnie ciężkie naruszenie obowiązków opiekunki.

Odpowiedzialność deliktowa 

Podstawa prawna / § 823 BGB

Zgodnie z § 823 ust. 1 BGB:

Kto celowo lub lekkomyślnie narusza życie, ciało, zdrowie, wolność, własność lub inne prawo innej osoby w sposób bezprawny, zobowiązany jest do naprawienia powstałej szkody.

Wer vorsätzlich oder fahrlässig das Leben, den Körper, die Gesundheit, die Freiheit, das Eigentum oder ein sonstiges Recht eines anderen widerrechtlich verletzt, ist dem anderen zum Ersatz des daraus entstehenden Schadens verpflichtet.

Odpowiedzialność deliktowa występuje w sytuacji, w której doszło do naruszenia określonego dobra chronionego prawem (np. życie, ciało, zdrowie) na skutek działania lub zaniechania ze strony osoby, a działanie to (lub zaniechanie) było bezprawne.

Odpowiedzialność deliktowa jest to co do zasady odpowiedzialność opiekunki, czyli osoby, która bezpośrednio spowodowała szkodę.  W niektórych przypadkach odpowiedzialność deliktowa firmy opiekuńczej może być uzasadniona na podstawie § 831 BGB.

Kiedy opiekunka odpowiada?

Przede wszystkim opiekunka ponosi odpowiedzialność za obowiązki, które są określone w jej kontrakcie z firmą opiekuńczą, zaś obowiązki te powinny korelować z obowiązkami firmy opiekuńczej ustalonymi w umowie z rodziną. Należy mieć na uwadze, w jakim zakresie firma opiekuńcza przejmuje określone obowiązki wobec podopiecznego, a także fakt, że obowiązki te mogą się zmieniać z uwagi na zmianę stanu zdrowia podopiecznego.

Należy także podkreślić, że firmy opiekuńcze działające w trybie 24 – Betreeung, czyli podejmujące się wobec klienta zobowiązania do pracy w takim właśnie trybie, podejmują nie tylko ryzyko związane z potencjalnymi roszczeniami ze strony opiekunek (roszczenia o nadgodziny), ale także ryzyko cywilnoprawne związane z przyjęciem zobowiązania do wykonywania 24 – godzinnej opieki i czynności określonych w zawartej umowie z klientem (DLV).  Częstokroć, co wynika z ankiet (Fragebogen) Firmy podopieczni wymagają 24 – godzinnej opieki / nadzoru.

Przyjęcie takiego właśnie zobowiązania umownego jest przyjęciem 24 – godzinnej opieki, co wiąże się z odpowiedzialnością za życie i zdrowie podopiecznego w trybie 24 godzinnym.

Jak wygląda z kolei sytuacja prawna Firmy, która wskazuje w umowie, że wykonuje usługi przez 40 godzin w tygodniu i 160 godzin miesięcznie?

Z umowy powinna wynikać nie tylko ilość godzin do przepracowania, ale też konkretne godziny (czas od __ do), w których opiekunka powinna wykonywać usługi opieki.

W przeciwnym razie może dojść do sporu, czy akurat w momencie np. upadku podopiecznego podczas przemieszczania się do toalety, albo upadku z łóżka podopieczny był pod opieką opiekunki.

Firma opiekuńcza odpowiada na każdym etapie wykonywania usługi opiekuńczej za działania/zaniechania swojej opiekunki. Warto zadbać o:

• odebranie od opiekunki na etapie rekrutacji stosownych oświadczeń i gwarancji potwierdzających jej kwalifikacje do wykonywania usługi opieki domowej,

• opracować wytyczne dotyczące standardów sprawowania opieki, jak i

• wprowadzić system nadzoru nad wykonywaniem usług przez opiekunkę

Szczególne przypadki: podopieczni z chorobami (demencja, osłabienie mięśni, agresja)

Kolejny problem dotyczy klientów z demencją, czy też np. z zaburzeniami, powodującymi możliwość uszkodzenia ich ciała przez nich samych.

Przykładowo agresywny podopieczny rozbija lustro i uszkadza swoje ciało.

• Czy opiekunka (firma) ponosi za to odpowiedzialność, tj. za niedopilnowanie podopiecznego „przed nim samym”, czyli czy opiekunka działająca w ramach Betreeung ma takie obowiązki, aby zabezpieczać podopiecznego przed zranieniem się?
• Czy opiekunka (firma) ponosi odpowiedzialność za czynności, których opiekunki nie powinny wykonywać lub które wykonują na własne ryzyko, np. podawania leków,

Odpowiedź 1:

Odpowiedzialność na podstawie § 11 SGB XI jest wyłączona, ponieważ odpowiedzialność ta dotyczy Pflege, a nie Betreuung. A zatem opiekunka nie powinna ponosić odpowiedzialności za samookaleczenie się pacjenta, jednak wszystko należy rozpatrywać w kontekście danego przypadku i warto uwzględnić tę okoliczność w umowie z Klientem.

Odpowiedzialność jest uzasadniona także treścią § 280 BGB.

Kwestie problematyczne w opiece domowej

• niewystarczające dostosowanie domu Podopiecznego do obowiązujących warunków, np. w sytuacji, w której podopieczny wymaga wsparcia przy poruszaniu się, należy ustalić, że faktycznie w domu podopiecznego są zapewnione warunki, a w razie jakichkolwiek wątpliwości opiekunka powinna je zgłosić do firmy opiekuńczej. Oświadczenie o dostosowaniu domu / mieszkania podopiecznego do jego aktualnego stanu zdrowia powinno stanowić część umowy, a odpowiedzialność w tym zakresie powinna zostać także umownie przeniesiona na podopiecznego,
• brak realnej możliwości określenia konkretnych ram czasowych, które umożliwiałyby określenie, w jakich dokładnie godzinach firma i opiekunka odpowiadają za życie i zdrowie podopiecznego,

• brak regulacji ustawowych w Niemczech, regulujących podstawy prawne takiej działalności opieki domowej, a w szczególności wyznaczających standardy opieki, normy i zasady etyczne w tej działalności,

• brak realnej możliwości wykonywania przez opiekunkę 24 – godzinnej opieki, w sposób zapewniający bezpieczeństwo podopiecznego z uwagi na brak fizycznych i psychicznych możliwości opiekunki, aby przez 24 godzin i 7 dni w tygodniu być uważnym na potrzeby drugiej osoby,
• Stosowanie środków ograniczających wolność podopiecznego

Ryzyko upadku/Planowanie profilaktyki przed upadkiem

Do jednej z istotnych kwestii należy stosowanie środków, które z jednej strony mają na celu ochronę podopiecznego, ale z drugiej strony stanowią przejaw ograniczenia wolności podopiecznego. Do takich środków należą np. dość często stosowane blokady zabezpieczającej łóżko przed upadkiem.

Należy jednak pamiętać, że są to środki ograniczające wolność podopiecznego, które mogą być stosowane tylko wówczas, gdy podopieczny wyrazi na nie zgodę lub istnieje uzasadniony prawny powód.

Przed zawarciem umowy o świadczenie usług opieki domowej warto pochylić się nad tematem planowania profilaktyki przed upadkiem podopiecznego, mając na uwadze kwestie zdrowotne dotyczące podopiecznego.

Należy przy tym uważać, aby ustalenia w tym zakresie były bezwzględnie stosowane przez opiekunki, co można ustalić np. w umowie z opiekunką poprzez wprowadzenie zapisu, iż jest zobowiązana stosować wszystkie zalecenia wskazane w ankiecie dotyczącej osoby podopiecznego, w tym zakładać wymagane blokady, jeżeli zostało to uzgodnione. Brak blokady w sytuacji upadku z łóżka może stanowić przejaw rażącego naruszenia obowiązków wynikających z umowy.

Dokumentacja

Centralną kwestią mającą niebagatelne znaczenie jest dokumentacja, którą strony opracowują przy okazji zawarcia umowy (najczęściej ma postać ankiety – Fragebogen).

W przypadku opieki domowej nie ma obowiązku prowadzenia dokumentacji według określonych wymogów, jednak szczegółowe określenia wymogów wobec firmy opiekuńczej jest kluczowe w sprawach spornych. W dokumentacji powinny być określone wszystkie kwestie, które odnoszą się do zagadnień, które mogą realnie wpłynąć na zakres obowiązków.

Powyższa zasada nie ma zastosowania tam, gdzie oczywiście zmiany powstają na bieżąco (np. podopieczny nie miał odleży, a obecnie je ma). W takich sytuacjach należy jednak wybrać formę aktualizowania dokumentacji z uwzględnieniem bieżących potrzeb Podopiecznego.

Case Studie

Czy przewrócenie się podopiecznego w domu uzasadnia odszkodowanie od firmy opiekuńczej?

Zgodnie z orzecznictwem sądowym roszczenia odszkodowawcze mogą więc być uzasadnione tam, gdzie środki kontrolne/pomocnicze zdają się być niezbędne w obliczu dostatecznych oznak niebezpieczeństwa dla mieszkańców i gdzie naruszenie wymogów bezpieczeństwa prowadzi do szkody (w tym zakresie cytowany już wyrok OLG Schleswig Holstein).

Należy także pamiętać, że potencjalne prawdopodobieństwo upadku wzrasta w szczególności w przypadku chorób: demencji, osłabienia mięśni, czy dezorientacji, a złamanie nogi jest najczęstszym zdarzeniem. Oczywiście upadek może prowadzić do innych uszkodzeń, jak na przykład uszkodzenia bioder. Jeżeli osoba podopieczna porusza się o własnych siłach, wówczas firma opiekuńcza nie powinna odpowiadać za przypadek złamania nogi w razie wypadku. Jeżeli jednak podopieczny nie porusza się o własnych siłach, wówczas w razie upadku należy przyjąć, że firma opiekuńcza odpowiada za brak zapewnienia wystarczającego bezpieczeństwa.

Z tego też powodu ważne jest ustalenie, czy w danym przypadku istnieje obowiązek wsparcia podopiecznego np. w poruszaniu się podopiecznego. Jeżeli tak – zaniechanie udzielenia wsparcia może uzasadniać odpowiedzialność odszkodowawczą firmy opiekuńczej.

Na pierwszy miejscu wśród zasądzonych przypadków odszkodowawczych jest upadek, zaś za na drugim miejscu odleżyny. Co do zasady sądy uznają, że także w przypadku osób ciężko chorych możliwe jest zapobiegnięcie odleżynom poprzez często odwracanie i smarowanie kremami, stosowanie specjalnych łóżek, czy też poduszek.

© dr Katarzyna Styrna – Bartman, Wszystkie prawa zastrzeżone.

Jeżeli zainteresował Państwa ten artykuł lub macie Państwo do niego pytania, prosimy o kontakt.