Potrzebujesz pomocy prawnej skontaktuj się z nami na biuro@blulegal.com
| Spory transgraniczne

Skuteczna windykacja należności w państwach Unii Europejskiej

W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej za granicą przedsiębiorcy mogą znaleźć się w sytuacji, gdy zagraniczny kontrahent nie wykona ciążącego na nim zobowiązania, w tym nie rozliczy się. W takiej sytuacji konieczne jest dokonanie odpowiedniego sposobu dochodzenia wykonania zobowiązania. Przepisy prawa przewidują w tym zakresie różne rozwiązania. W niniejszym artykule zostaną przybliżone najważniejsze informacje w tym zakresie.

1. Zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego

W przepisach rozporządzenia WE nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych przewidziane zostało rozwiązanie w postaci Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego. Powyższe rozporządzenie weszło w życie w dniu 21 stycznia 2005r. Niemniej jednak większość przepisów rozporządzenia w Polsce obowiązuje od 21 października 2005 r., co ma znaczenie dla możliwości żądania wydania zaświadczenia. Celem rozporządzenia było uproszczenie prowadzenia postępowania egzekucyjnego w Państwie Członkowskim UE w odniesieniu do orzeczenia wydanego w innym Państwie Członkowskim UE. Skutkiem nadania orzeczeniu zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego jest to, że orzeczenie opatrzone takim zaświadczeniem jest bezpośrednio uznawalne i wykonalne w innych Państwach Członkowskich UE. Rozwiązanie to może być stosowane w sprawach cywilnych i handlowych, w odniesieniu do tzw. roszczeń bezspornych, a więc m.in. w przypadku, gdy dłużnik wyraźnie zgodził się co do roszczenia poprzez uznanie lub w drodze ugody zatwierdzonej przez sąd lub zawartej przed sądem w toku postępowania. Wydanie powyższego zaświadczenia następuje w odpowiedniej procedurze przed sądem, przy użyciu właściwego formularza, po spełnieniu przesłanek uprawniających sąd do jego wydania. Jedną z takich przesłanek jest to, że orzeczenie, któremu ma być nadane zaświadczenie, musi być wykonalne w Państwie Członkowskim wydania. Przepisy prawa przewidują określone uprawnienia celem obrony w sytuacji, gdy zaświadczenie zostało wydane nieprawidłowo. Wśród nich należy wymienić wniosek o sprostowanie czy też uchylenie zaświadczenia. Innymi rozwiązaniami mogą być: wniosek o stwierdzenie utraty, zawieszenie lub ograniczenie wykonalności orzeczenia, a także wniosek o odmowę wykonania orzeczenia. Należy również mieć na uwadze, że procedury egzekucyjne podlegają przepisom powyższego rozporządzenia oraz przepisom prawa krajowego, w którym orzeczenie ma być wykonane. Jednym z wymogów formalnych warunkujących skuteczne wszczęcie postępowania egzekucyjnego jest przedstawienie przez wierzyciela właściwym organom egzekucyjnym Państwa Członkowskiego wykonania odpisu orzeczenia, który spełnia warunki niezbędne dla stwierdzenia jego autentyczności, i odpisu zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego, który spełnia warunki niezbędne dla stwierdzenia jego autentyczności, a - w razie potrzeby – także przedstawienie transkrypcji zaświadczenia lub jego tłumaczenia na język urzędowy Państwa Członkowskiego wykonania.

2. Zaświadczenie dotyczące orzeczeń, ugód i innych tytułów egzekucyjnych w sprawach cywilnych i handlowych

Od dnia 10 stycznia 2015 r. stosowane jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Rozporządzenie to wprowadziło system automatycznej wykonalności objętych jego zakresem orzeczeń, ugód i innych tytułów egzekucyjnych. Oznacza to, że orzeczenia, ugody i inne tytuły egzekucyjne pochodzące z jednego Państwa Członkowskiego UE podlegają wykonaniu w innym Państwie Członkowskim, w którym ma być wszczęta egzekucja, bez potrzeby stwierdzania ich wykonalności. Oznacza to, że pochodzące z innych Państw Członkowskich orzeczenia, ugody i dokumenty urzędowe objęte zakresem zastosowania rozporządzenia Nr 1215/2012 zaopatrzone stosownym zaświadczeniem, stanowią w Polsce tytuły wykonawcze, bez potrzeby nadawania im polskiej klauzuli wykonalności. Wydanie powyższego zaświadczenia następuje przy użyciu odpowiedniego formularza, po przeprowadzeniu właściwego postępowania sądowego. Strona, która chce powołać się w Państwie Członkowskim na orzeczenie wydane w innym Państwie Członkowskim, jest zobowiązana przedstawić odpis orzeczenia spełniający warunki niezbędne do stwierdzenia jego autentyczności oraz powyższe zaświadczenie. Postępowanie egzekucyjne jest prowadzone z uwzględnieniem przepisów powyższego rozporządzenia, jak również według przepisów krajowych Państwa Członkowskiego, w którym orzeczenie jest wykonywane. Także w odniesieniu do orzeczenia opatrzonego ww. zaświadczeniem, osoba, przeciwko której wystąpiono o wykonanie orzeczenia, może wystąpić z wnioskiem o odmowę wykonania orzeczenia. To z kolei może skutkować między innymi zawieszeniem postępowania wykonawczego.   

Warto również zwrócić uwagę na to, że rozporządzenie Nr 1215/2012 ma zastosowanie wyłącznie do postępowań sądowych wszczętych, do formalnie sporządzonych lub zarejestrowanych dokumentów urzędowych oraz ugód sądowych zatwierdzonych lub zawartych w dniu 10.01.2015 r. lub po tej dacie.

3. Zajęcie rachunku bankowego i innych składników majątku

W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego w Polsce komornik sądowy ma możliwość stosowania różnych środków egzekucyjnych. Wśród nich można wskazać między innymi egzekucję z rachunków bankowych, innych wierzytelności czy też egzekucję z rzeczy ruchomych.

Aby możliwe było przeprowadzenie egzekucji z zastosowaniem któregokolwiek z powyższych środków, niezbędne jest dokonanie przez komornika sądowego czynności w postaci zajęcia rachunku bankowego bądź ww. innych składników majątku. Zajęcie rachunku bankowego odbywa się w ten sposób, że komornik sądowy przesyła do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika pochodzącej z rachunku bankowego do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi, jak również komornik wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności albo zawiadomił komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty. Ponadto, komornik zawiadamia dłużnika o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, doręczając mu odpis zawiadomienia skierowanego do banku, o zakazie wypłat z rachunku bankowego. Ważne jest to, że  zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego dłużnika jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat z tego rachunku i obejmuje również kwoty, których nie było na rachunku bankowym w chwili jego zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia, jak również kwoty, które zostały wpłacone na inny rachunek, otwarty po dokonaniu zajęcia.

Zakaz wypłat z rachunku bankowego, który obowiązuje po jego zajęciu, nie dotyczy bieżących wypłat między innymi na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi. Nie oznacza to jednak, że powyższe wypłaty mogą być dowolnie dokonywane przez dłużnika. Zauważyć bowiem należy, że dłużnik, chcąc dokonać wypłaty, musi uzyskać zezwolenie komornika. Ponadto, przepisy prawa przewidują ograniczenia w zakresie wysokości kwot wypłacanych na powyższej podstawie.

Do przeprowadzenia egzekucji z innych wierzytelności również niezbędne jest dokonanie ich zajęcia. W tym celu komornik między innymi zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem, a także wzywa dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi lub na rachunek depozytowy Ministra Finansów. Zajęcie wierzytelności zasadniczo jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności.

Egzekucja z ruchomości rozpoczyna się od ich zajęcia. Komornik może zająć ruchomości dłużnika, które są w jego władaniu albo we władaniu wierzyciela, który do nich skierował egzekucję. Jeżeli z okoliczności wynika, że określone ruchomości nie stanowią własności dłużnika, nie podlegają one zajęciu. Z kolei jeśli ruchomości dłużnika są we władaniu osoby trzeciej, komornik może je zająć co do zasady wówczas, gdy osoba ta zgadza się na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika.

Zajęcie ruchomości następuje poprzez wpisanie ich przez komornika do protokołu zajęcia. Odpis protokołu zajęcia jest doręczany dłużnikowi, a także wierzycielowi, który nie był obecny przy zajęciu.

4. Skarga na czynności komornika sądowego

W toku postępowania egzekucyjnego obowiązuje cały szereg różnorodnych zasad, które muszą zostać zachowane przez komornika sądowego zarówno na etapie wszczęcia, jak i prowadzenia tego postępowania. W przeciwnym razie postępowanie jest dotknięte uchybieniami, które mogą skutkować naruszeniem lub zagrożeniem praw wierzyciela bądź dłużnika. Nieprawidłowości, w tym ich skutki, w prowadzeniu przez komornika sądowego postępowania egzekucyjnego mogą być eliminowane poprzez złożenie skargi na czynności komornika sądowego. Ten środek zaskarżenia co do zasady jest składany do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii komornika, co powinno nastąpić za pośrednictwem komornika sądowego. Skarga na czynności komornika powinna w treści spełniać wymogi pisma procesowego, jak również określać zaskarżoną czynność oraz odpowiednie wnioski. Skarga podlega opłacie w wysokości 50 zł. Dla skutecznego wniesienia skargi niezbędne jest zachowanie tygodniowego terminu do jej wniesienia. Termin ten jest liczony od dnia dokonania czynności, gdy strona, która zamierza wnieść skargę, była przy tej czynności obecna. W innych przypadkach powyższy termin będzie liczony od dnia zawiadomienia strony o czynności. Istotne jest to, że wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności. Wyjątkiem może być sytuacja, w której sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności.

5. Wykaz majątku

W toku postępowania egzekucyjnego komornik sądowy ma uprawnienie do wezwania dłużnika do złożenia wykazu majątku. Taka sytuacja wystąpi w przypadku, gdy wierzyciel nie wskaże majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia. Celem powyższego rozwiązania jest uzyskanie od dłużnika informacji co do istniejących, a nieznanych wierzycielowi lub organowi składników majątku dłużnika. Wykaz majątku jest składany komornikowi przez dłużnika na piśmie lub ustnie do protokołu. Dłużnik obowiązany jest również złożyć oświadczenie o prawdziwości i zupełności złożonego wykazu majątku pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie złoży wykazu majątku wraz z oświadczeniem o jego prawdziwości i zupełności albo nie udzieli odpowiedzi na zadane mu pytanie, komornik może ukarać go grzywną. Z kolei jeżeli dłużnik, mimo ukarania go grzywną, nie złożył wykazu majątku wraz z oświadczeniem o jego prawdziwości i zupełności, komornik na wniosek wierzyciela zwróci się do sądu o nakazanie przymusowego doprowadzenia dłużnika celem złożenia wykazu majątku wraz z oświadczeniem o jego prawdziwości i zupełności.

Podsumowanie

Przeprowadzenie postępowania w Państwie Członkowskim UE celem wyegzekwowania należności, która w szczególności została zasądzona wyrokiem sądu lub wynika z ugody zatwierdzonej przez sąd innego Państwa Członkowskiego UE, wiąże się z koniecznością dopełnienia licznych wymogów formalnych, które wynikają z przepisów prawa UE, a także z przepisów krajowych Państwa Członkowskiego UE, w którym postępowanie egzekucyjne ma zostać przeprowadzone. Wymogi te powinny zostać dopełnione – odpowiednio – przez wierzyciela, dłużnika, jak również przez organ prowadzący postępowanie egzekucyjne. W Polsce takim organem jest komornik sądowy. W przypadku nieprawidłowości w działaniu komornika sądowego istnieje możliwość obrony praw poprzez złożenie skargi na czynności komornika. Aby ww. środek zaskarżenia został skutecznie złożony, niezbędne jest sporządzenie skargi we właściwy sposób, jak również zachowaniem terminu do jej złożenia.

R.pr. K. Wijatyk – Kubicka, r.pr. dr K. Styrna – Bartman L.L.M., Wszystkie prawa zastrzeżone.

Jeżeli zainteresował Państwa ten artykuł lub macie Państwo do niego pytania, prosimy o kontakt.

Niniejszy artykuł uwzględnia stan prawny na dzień 25 kwietnia 2022 r. i ma charakter wyłącznie informacyjny oraz nie stanowi porady prawnej (w szczególności mogącej stanowić wskazówkę do postępowania w konkretnej sprawie), jak również nie wyczerpuje w całości wszystkich, złożonych kwestii związanych ze sprawami spadkowymi.

Katarzyna Styrna-Bartman

Napisz do nas
Potrzebujesz pomocy prawnej skontaktuj się z nami na biuro@blulegal.com

    Napisz do nas

      Zapisz się do newslettera

      Zapraszamy do zapisu