Niemiecki Rufbereitschaft jako alternatywa dla branży 24 – godzinnej opieki w Niemczech?

W związku z problematyczną kwestią rozliczania czasu pracy opiekunek za pracę w gospodarstwach domowych podopiecznych na terytorium Niemiec, przedstawiamy poniżej koncepcję Rufbereitschaft, która może stanowić ciekawą alternatywę w przypadku 24 – godzinnej opieki w gospodarstwach domowych.

Czym jest Rufbereitschaft?

Rufbereitschaft stanowi instytucję niemieckiego prawa pracy, która stanowi formę wykonywania czynności opiekuńczych „na wezwanie”. Wobec braku zmian ustawodawczych ze strony niemieckiego rządu, które miałyby na celu uregulowanie zagadnień prawnych dotyczących działalności branży 24 – godzinnej opieki w gospodarstwach domowych w zakresie dotyczącym kwestii newralgicznej jaką jest czas pracy, warto poszukiwać innych rozwiązań, które zapewniłyby zgodną z prawem, ale i skuteczną formę świadczenia usług opieki w gospodarstwach domowych podopiecznych na terytorium Niemiec. W obecnym stanie prawnym opiekunki świadczące usługi opieki domowej w gospodarstwach domowych są traktowane na równi z innymi pracownikami w Niemczech i podlegają pod niemiecką ustawę o czasie pracy (Arbeitszeitgesetz), jak pozostali pracownicy zatrudnieni w innych branżach niemieckiej gospodarki. Tym samym przyjęcie formuły świadczenia usług w trybie całodobowym implikuje po stronie firm opiekuńczych nie tylko trudności o charakterze cywilnoprawnym (obowiązek zapewnienia 24 – godzinnej opieki i przyjęcie obowiązku gwarancyjnego wobec podopiecznego sprawowania 24 – godzinnej opieki), ale i w obszarze prawa pracy.
Wynagrodzenie płatne za każdą godzinę

Obecnie nie ma podstaw prawnych, aby przyjąć inną koncepcję niż tę, którą w ostatnim czasie przyjęły niemieckie sądy pracy. Obowiązek zagwarantowania opiekunce zatrudnionej w gospodarstwie domowym wynagrodzenia za każdą godzinę pracy także w nocy, nawet jeżeli tylko w określonych odstępach czasowych wstaje w nocy do podopiecznego, a część nocy odpoczywa, został potwierdzony nie tylko w ostatnich orzeczeniach sądów niemieckich, ale także w niemieckiej doktrynie prawa.

Ryzyka 24 - godzinnego modelu zatrudnienia

Wobec powyższego prowadzenie działalności opiekuńczej w oparciu o 24 – godzinny model zatrudnienia, choć dopuszczalne przy uwzględnieniu co najmniej 3 – zmianowej pracy trzech opiekunek przy jednym podopiecznym (trzy opiekunki pracujące w trybie 8 godzinnego dnia pracy), niesie za sobą ryzyka prawne związane z rozliczaniem czasu pracy oraz ustaleniem zakresu odpowiedzialności oraz norm czasowych, w których firma opiekuńcza odpowiada za wykonywanie usług opieki domowej.

W ocenie prof. dr Gregora Thüsing, jeżeli w najbliższym czasie nie dojdzie do zmiany ustawy o czasie pracy w zakresie dotyczącym „gotowości do pracy” (Bereitschaftsdienst), praktyce nie pozostaje nic innego jak pochylić się w kierunku instytucji prawa niemieckiego jaką jest „Rufbereitschaft” (źródło:„Rechtskonforme Betreuung in den eigenen vier Wänden Regelungen für die Betreuung in häuslicher Gemeinschaft (24-Stunden-Betreuung de lege lata und de lege ferenda”).

Jak jest różnica pomiędzy Rufbereitschaft a Bereitaschaftsdienst?

W skrócie można wskazać, iż Bereitschaftsdienst oznacza ciągłą gotowość do pracy i nieograniczoną dyspozycyjność w określonym czasie, podczas gdy Rufbereitschaft to nic innego jak pomoc na wezwanie.

Podstawowa różnica pomiędzy obiema instytucjami, tj. Bereitschaft, a Rufbereitschaft polega na miejscu pobytu pracownika (opiekunki w przypadku firmy opiekuńczej). W instytucji Rufbereitschaft pracownik samodzielnie decyduje o miejscu pobytu i jest dostępny na wezwanie, podczas gdy w przypadku Bereitschaft powinien być obecny w umówionym miejscu, w którym jego pomoc może być cały czas potrzebna. W przypadku Rufbereitschaft opiekunka powinna przebywać w takiej odległości od miejsca (np. domu podopiecznego), aby w rozsądnym terminie mogła stawić się na wezwanie. W przypadku Rufbereitschaft kluczowe jest zatem umożliwienie opiekunce przebywania w dowolnym miejscu poza stałymi godzinami pracy. Co ważne, sam fakt zamieszkiwania w domu podopiecznego nie przekreśla możliwości skorzystania z Rufbereitschaft, jeżeli jednocześnie pobyt w domu podopiecznego opiera się na zasadzie dobrowolności, a nie przymusowego pobytu.

Zgodnie z obowiązującym orzecznictwem i poglądami doktryny prawnej, tzw. Rufbereitschaft nie podlega wynagrodzeniu zgodnie z zasadami ustawy o płacy minimalnej (MiLoG). Oczywiście diabeł tkwi w szczegółach. Zastosowanie tej instytucji wymaga nie tylko zmian w umowach z rodzinami (DLV), ale i zmian w umowach z samymi opiekunkami, a także prawidłowego ewidencjonowania czasu pracy opiekunki z uwzględnieniem zasad powyższej instytucji prawa niemieckiego.

Mając na uwadze najnowsze orzecznictwo sądów niemieckich w zakresie dotyczącym czasu pracy opiekunek (w tym kwestii nadgodzin) szczególnie warto zwrócić uwagę na niniejszą kwestię i powrócić do tematu analizy umów zawartych z podopiecznymi oraz opiekunkami.

dr Katarzyna Styrna - Bartman LL.M, radca prawny

Wszystkie prawa zastrzeżone.